آلرژی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی فرد به یکسری مواد که برای دیگران ضرری ندارد واکنش نشان می دهد به این علت که به اشتباه آن ماده را برای بدن مضر تلقی می کند. به این موارد آلرژن ( مواد حساسیت زا) می گویند که جرب گرد و غبار، کنه، حیوانات، گرده گل، کپک، غذا و بعضی داروها و حتی لاتکس و فلزاتی مثل نیکل از جمله موارد حساسیت زا به شمار می روند. یک سری از افراد به صورت ژنتیکی به برخی موارد حساسیت دارند. به این افراد آتوپیک گفته می شود و وقتی در معرض مواد حساسیت زا قرار می گیرند سیستم ایمنی آنها فعال شده و سبب بروز علایمی در آنها می گردد مانند التهاب بینی و ملتحمه چشم، کهیر و اگزما و حتی علایم ریوی که می تواند منجر به آسم شود.
اتفاقی که موقع برخورد فرد با آلرژن می افتد به این صورت است که ماده حساسیت زا بعد از ورود به بدن سبب می شود که پادتن تولید شود. سپس این پادتن خود را به سلولهایی به نام ماست سل می رسانند و این سلولها هیستامین آزاد می کنند که در نتیجه این هیستامین است که علایم التهاب و قرمزی نمودار شده و باعث آزار فرد می گردد.
نشانه های بالینی افراد در برخورد با مواد حساسیت زا بسته به نوع آن ماده و همچنین محل ورود به بدن می تواند متفاوت باشد و قسمتهای مختلف بدن را درگیر کند:
· چشم، بینی، سینوسها و گلو: زمانی که ماده آلرژن استنشاق می شود، مسیر تنفسی تحت اثر آزاد شدن هیستامین مخاط زیادی ترشح کرده و ملتهب و متورم می شود. در نتیجه آن آبریزش از بینی، خارش و عطسه های مکرر اتفاق می افتد. آبریزش از چشم و گلودرد هم از دیگر عوارض آن خواهد بود.
· ریه و قفسه سینه: تنفس مواد حساسیت زا باعث التهاب و تورم مسیرهای هوایی انتهایی شده و تنفس را مشکل می کند و می تواند زمینه ساز آسم در افراد شود.
· معده و روده: غذاهایی که باعث آلرژی می شوند شامل بادام زمینی، لبنیات، غذاهای دریایی و تخم مرغ هستند. شیر گاو در خردسالان می تواند حساسیت زا باشد و باعث اگزما، آسم، کولیک و ناراحتی معده شود.
· پوست: عوارض پوستی مثل اگزما و کهیر هم می تواند در اثر مواد حساسیت زا پدید آید.
شدت علایم آلرزی اغلب به صورت خفیف تا متوسط است ولی در تعدادی از افراد می تواند نشانه های شدیدی ایجاد کند که به آن شوک آنافیلاکسی می گویند که در این مواقع فرد نیاز اورژانسی و سریع به درمان برای نجات جانش دارد. غذاها، حشرات و داروها از مواردی هستند که می توانند باعث شوک آنافیلاکسی در فرد شوند.
پیشگیری از آلرژی کار ساده ای نیست و تنها راه برای پیشگیری از بروز علایم آلرژی در افراد این است که ابتدا این موادی که به آنها حساسیت دارند به خوبی شناسایی کنند و تا حد امکان از تماس با آنها بپرهیزند. شناسایی عامل حساسیت زا به راحتی با انجام آزمایش خون و تست پوستی صورت می پذیرد و حتی میزان حساس بودن فرد با توجه به نتیجه آزمایش خون مشخص می گردد. افرادی که آلرژی غذایی دارد به خوبی می توانند با خواندن برچسب مواد غذایی یا پرسش از تهیه کننده غذا مواد تشکیل دهنده را شناسایی کنند. همین طور افرادی که به گرد و غبار حسایت دارند می توانند با گذاشتن فیلتر هوا در خانه و تمیز نگه داشتن محیط زندگی خود از بروز نشانه های حساسیت پیشگیری کنند.
برای درمان و یا کاهش علایم آلرژی در افراد معمولاً یکسری داروها مورد استفاده قرار می گیرند. آنتی هیستامینها مانع از آزاد شدن هیستامین می شوند و در نتیجه علایم آلرژی ناپدید می شود. داروهای کورتیکواستروئیدی هم درموارد علایم متوسط تا شدید تجویز می گردد. آدرنالین (اپی نفرین) در افرادی که دچار شوک آنافیلاکسی می شوند به کار می رود. روش دیگری که برای برخی بیماران تجویز می گردد آلرژن ایمینوتراپی است که روش درمانی طولانی مدت است و طی این دوره فرد به صورت تدریجی و به صورت افزایشی با آن ماده ای که به آن حساسیت دارد مواجه می شود ( با تزریق یا دریافت دارو و یا اسپری) و در آخر سیستم ایمنی نوع واکنشش به این ماده تغییر می کند.
بعضی اوقات برای درمان آلرژی افراد به درمانهای سنتی و خانگی روی می آورند. این موارد نیاز به احتیاط بیشتری دارد و باید پیش از استفاده با پزشک خود مشورت کنید زیرا این ترکیبات می توانند حاوی مواد حساسیت زا باشند و شرایط را برای فرد وخیم تر کنند.
نکته پایانی آن که آلرژی ها اغلب تهدید کننده زندگی نیستند و افراد با شناسایی موادی که به آنها حساسیت دارند و داروهایی که پزشکشان برای آنها تجویز کرده به راحتی زندگی می کنند. در افرادی که واکنش شدیدی به آلرژن نشان می دهند و خطر شوک انافیلاکسی وجود دارد توصیه می شود راهکارهای پیشگیری و کنترل شرایط را از پزشک خود بیاموزند و داروهای ضروری را همیشه همراه داشته باشند.
دکتر پریماه عبادی
