فردوسی بزرگ، در چیزی نزدیک به هزار سال پیش شاهنامه را سرود. او در زمانی این کار بزرگ را انجام داد، که مردم ما به دلیل حملات پی در پی اعراب و همین طور تغییر در فرهنگ و زبان، دیگر فارسی را فراموش کرده و به عربی سخن می گفتند. فردوسی با سرودن شاهنامه، باعث شد پادشاهان غزنوی و سلجوقی، به خود بیایند و دستور دهند تمام حکم ها و نامه های دولتی به زبان پارسی نوشته شوند و به این ترتیب زبان پارسی دوباره توسط فردوسی بزرگ زنده شد. با وجود این کار بزرگ فردوسی، امروزه اغلب ما پارسی زبانان چیزی از شاهنامه نمی دانیم. نهایتا داستان رستم اسفندیار، یا هفتخوان رستم را از طریق پویانمایی های توی تلویزیون دیده باشیم داستانش را بدانیم.
در این مقاله نسبتا طولانی، تمام تلاش من بر این بوده که خواننده مقاله را راضی کنم که کمی وقت بگذارد و حداقل پادکست فردوسی خوانی امیرخادم را گوش بدهد و با این اثر بزرگ به خوبی آشنا شود.
شاهنامه چیست؟
شاهنامه در واقع یک مجموعه داستان روایی از زمان سلسله کیانیان(پادشاهان اساطیری ایران) تا پایان سلسله ساسانیان است. این داستان های روایی که توسط ابومنصور نامی جمع آوری و به صورت نثر در آمده بودند، توسط فردوسی و دقیقی بزرگ، به نظم تبدیل شد و در این کتاب قطور که تعداد ابیات آن بین 40 تا 60 هزار بیت تخمین زده می شود تنها چیزی نزدیک به صد کلمه عربی وجود دارد.
بنابراین شاهنامه اثری است مملو از کلمات فارسی که می توانند جایگزین خیلی از کلمات کاربردی امروزی ما شوند؛ چون نه تلفظ چندان سختی دارند و نه کلمات بسیار نا آشنایی هستند. یادمان باشد که شاهنامه فردوسی را پس از هزار سال با کمی دقت به راحتی هرچه تمام تر می شود خواند و آنرا درک کرد؛ اما اشعار حافظ و سعدی را پس از ششصد، هفتصد سال نمی توان به راحتی مطالعه کرد! دلیلش هم سادگی کلام فردوسی در شاهنامه است.
چرا باید شاهنامه را جدی بگیریم؟
شاید شما هم این جمله را شنیده باشید:
" ملتی که تاریخ خود را نداند، نمی تواند آینده خود را بسازد."
این جور جملات امروز توی اینترنت به وفور پیدا می شوند و آن قدر هم نام گویندگان شان متفاوت است که متاسفانه نمی توانم بگویم چه کسی این جمله را گفته است. با این وجود این حرف کاملا واقعیت دارد. کسی که از گذشته عبرت نگیرد، نمی تواند در آینده نیز زندگی کند. شاهنامه فردوسی یک کتاب راهنما برای ملتی است که دوست دارد روز به روز پیشرفت کند. از فداکاری ها و جان برکفی رستم شجاعت را می آموزیم، از آخرت خواهی کیخسرو زندگی درست را و از عدالت خواهی فریدون، عادل بودن را می آموزیم.
شاهنامه کتابی است پر از مطالب آموزنده که نه تنها امروز، که تا قیام قیامت بشر نمی تواند آنها را انکار کند. پس باید کمی هم که شده وقت بگذاریم و حتی شده پادکست های مربوط به شاهنامه را گوش بدهیم. اصلا زمانی نمی برد. توی ترافیک گیر کرده اید یا توی مترو نشسته اید تا قطار بیاید. نیاز به یک هندزفری و موبایل دارید تا بتوانید شاهنامه را بخوانید. بهانه دیگه جایز نیست. وقت آن رسیده که شاهنامه را جدی بگیریم؛ چون این کتاب به همراه آموزه های امامان بزرگوارمان به ما زندگی درست را می آموزد.
پس باید شاهنامه بخوانیم چون...
ما باید شاهنامه را بخوانیم و در موردش فکر کنیم؛ چون شاهنامه تنها یک کتاب شعر ساده نیست. شاهنامه کتابی است که در آن انسانیت و رسیدن به مقام های با ارزش در محضر خداوند بزرگ موج می زند و در عین حال بدی و بد گوهری توی آن به آشکاری قابل رویت است.
ما باید شاهنامه را بخوانیم؛ چون به زبان پارسی تکلم می کنیم و این کتاب، تنها منبع کامل زبان پارسی است و می تواند به ما کمک کند تا زبان نیاکانمان را بهتر بشناسیم.
حرف آخر
نمی خواهم بیش از این پست را طولانی کنم. ما باید شاهنامه را بخوانیم. دو دلیل مهم برای خواندن شاهنامه را توی این مقاله آورده ام. اما نگفته ام که چطور می شود میان این همه شلوغی و سر درگمی زندگی، به سراغ شاهنامه آمد و آن را مطالعه کرد.
تکنولوژی بازهم به کمک ما آمده است. برای گوش دادن پادکست فردوسی خوانی یا دانلود شاهنامه و مطالعه از طریق لپ تاب یا موبایل خود، کافی است همین عنوان ها را توی اینترنت سرچ کنید تا با سایت های مربوطه آشنا شوید و بتوانید به راحتی هرچه تمام تر از مطالعه و گوش دادن شاهنامه لذت ببرید و با فرهنگ غنی ایرانیان آشنا شوید.
ساده سخن:
شاهناما را بخوانید. والسلام نامه تمام.
